Hofje van Brienen – Prinsengracht 89-133
Het verhaal gaat dat Arnout Jan van Brienen bezig was in de kluis in zijn kelder toen de zware kluisdeur dichtviel. Zijn - blijkbaar - luide gebed tot verlossing werd enige uren later verhoord, want zijn huisgenoten wisten hem te bevrijden. Uit dankbaarheid besloot hij een hofje te bouwen.
Arnout Jan van Brienen, een aanzienlijke koopman en bankier, kocht in 1795 de grond op een veiling en stichtte in 1797 dit katholieke hofje. Als een van de weinige hofjes in de stad is het Hofje van Brienen gesticht bij het leven van de stichter. Op de plek waar zich eerst bierbrouwerij De Star bevond, is in het jaar 1804 het hofje gebouwd. De stadsarchitect Abraham van der Hart was verantwoordelijk voor de bouw hiervan. De eerste steen werd gelegd door de kleindochter van Van Brienen, waaraan een steen in de achtergevel van het voorgebouw herinnert. Het hofje bood onderdak aan veertig armlastige katholieke bejaarden. Later in de 19de kwam er nog een uitbreiding.
Achter de poort strekt zich een binnenplaats uit met aan drie zijden woningen. Deze poort bevindt zich precies in de blinde gevelwand met aan weerszijden de even hoge, maar iets smallere zijgevel van de woningen. Daartussen staan lagere muren. Van der Hart zag er van af om de gevels een schilderachtig karakter mee te geven. Het gesloten karakter legt alle accent op de hoge dubbele stoep en ingangspartij In het midden van het frontgebouw. Deze ingang werd uiteraard alleen door de regenten gebruikt. Hij koos voor strenge lijstgevels en afgeschuinde daken. De poort krijgt extra nadruk door een torentje. Eind 18de eeuw waren classicistische idealen in de architectuur een groot goed. Dus ook voor Abraham van der Hart. Om dit ideaal zo zuiver mogelijk te houden, maakte hij gebruik van de meest elementaire middelen.
Boven de poort bevinden zich het wapen, dat wordt vastgehouden door twee putti, toont een rooms-katholiek kruis en een opschrift, dat melding maakt van de weldadigheid van Arnout Jan van Brienen. Het hoofdgebouw bevatte o.a. een rooms-katholieke kapel en de regentenkamer was op de eerste verdieping gevestigd. Aan de drie zijden van de binnenplaats bevinden zich de huizen van rooms-katholieken. Het regime in dit hofje was streng.
Het hofje heeft van 1804 tot en met 1995 gediend als huisvesting voor katholieke ouderen. Eerst vooral bejaarde mannen, later alleen vrouwen. Het hofje bestaat uit een ruime binnenplaats aan drie zijden omsloten door woninkjes. In het midden een waterpomp met fraaie lantaarn. De vrouwen moesten de woningen van de alleenstaande mannen schoonmaken, maar de mannen moesten het water aandragen. De taak van de portier was een grote, want aan hem of haar was opgedragen om “het gedrag der overige bewoners exactelyk na te gaan, om daarvan een getrouw verslag aan de Regent of Regentesse te kunnen doen.”
Eerst worden de kosten voor onderhoud en bedeling betaald door de Van Brienens. Vanaf 1839 wordt het hofje ondergebracht in een stichting door Arnold Willem van Brienen kleinzoon van de stichters. Vanaf 1951 wordt aan bewoners een bijdrage in het onderhoud gevraagd. Aanvankelijk f2,50 per maand, loopt dit in 1976 op tot f65,- per maand en in 1986 f220,- per maand. Dan wordt het ook formeel huur en kan huursubsidie worden aangevraagd.
Na de overdracht van het hofje aan woningbouwvereniging Stadgenoot (van oorsprong katholiek) mochten er vanaf 1997 ook jongere mensen in het hofje wonen. Dat wil zeggen, de minimumleeftijd is 50 jaar en katholiek hoef je ook niet meer te zijn.
In 1956 komt er een breed gesteund verzoek tot verruiming van de openingstijden. Bewoners moesten namelijk voor half elf thuis zijn, anders stonden zij voor een gesloten deur.
Hoewel ook de portier klaagt dat hij ‘s avonds laat het bed uit moet om de poort te openen, krijgen bewoners pas in 1976 een eigen sleutel. In 1991 ontstaat onder leiding van de portierster een bewonerscommissie, die contacten gaat onderhouden met de regenten.
Het hofje is iedere werkdag geopend van 6.00 tot 18.00 en op zaterdag van 06.00 tot 14.00. Zoals altijd bij bezoek: respecteer de rust op het hof en de privacy van bewoners.
Wie meer wil lezen over het Hofje van Brienen, ga naar: http://www.amsterdamboeken.nl/amsterdam_boeken/geschiedenis/antiq/hofjevanbrienen.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten